Bảy bước đi đầu tiên của Thái tử Sĩ Đạt Ta

Bảy bước đầu tiên của Thái tử Sĩ Đạt Ta

Author’s note: The following is a Vietnamese version of the Epilogue – The First Seven Steps of Prince Siddharta, an excerpt from “But Buddha Clearly Shows The Way”. I dedicate this writing to my elders. I am deeply indebted to them for teaching me to love the Vietnamese language and Buddhism.

* * *

Khi tôi còn thơ, tôi thường được nghe kể chuyện Đức Phật Thích Ca Mâu Ni giáng sinh. Tôi tưởng tượng ra cảnh Thái tử Sĩ Đạt Ta vừa chào đời đã bước đi bảy bước, một hoa sen nở nâng mỗi bước chân của ngài. Tôi cảm phục thái tử vô cùng và tôn kính ngài như một bậc siêu phàm có nhiều phép lạ.

Sau khi bước xong bảy bước, ngài chỉ một ngón tay lên trời, một ngón tay xuống đất, và đọc bài kệ:[1]

“Thiên thượng thiên hạ,

Duy Ngã vi tôn,

Yếu độ chúng sinh,

Sinh lão bệnh tử.”[2]

Tạm diễn nghĩa là:

“Trên trời, dưới đất,

Chỉ có Ta là cao quý.

Cứu giúp tất cả loài người,

Thoát vòng sinh lão bệnh tử.”

Lúc đó tôi không hiểu bài kệ, nhưng tôi cũng cố gắng học thuộc lòng.

Lớn lên một chút, tôi có dịp đến lễ chùa ở Việt Nam; tôi thấy các bức tranh ghi lại sự tích Đức Phật Thích Ca Mâu Ni giáng sinh đều vẽ bảy hoa sen nở dưới bước chân một đứa trẻ trạc độ một hay hai tuổi. Tôi không thắc mắc gì cả, vì tôi đã biết rành câu chuyện và quen thấy các hình ảnh đó. Khi đọc thêm sách về đạo Phật, tôi mới rõ là Sa môn Cồ Đàm không dùng phép mầu nhiệm hay sức lực siêu phàm để đắc quả thành Phật, mà ngài đã chiến thắng mọi trở ngại bằng sự cố gắng của một người trần thế. Tôi lại được học lời Đức Phật dạy: “Tất cả chúng sinh đều có Phật tánh. Ta là Phật đã thành, chúng sinh là Phật sẽ thành.”

Lời dạy này gây hoang mang cho tôi không ít. Và tôi nhận ra rằng hai ngàn năm trăm năm trước, Đức Phật cũng là người như tôi, ngài cũng chịu đau đớn khi bị thương tích, khi mắc bệnh, hoặc lúc tuổi về chiều.

Sau đó, tôi hiểu thêm rằng trong bài kệ thái tử đọc lúc giáng sinh, đại danh từ “Ta” không ám chỉ Thái tử Sĩ Đạt Ta mà có nghĩa là “Ngã”, một triết lý cao siêu trong đạo Phật; và hai câu cuối trong bài kệ tóm tắt thuyết “sinh tử” và “luân hồi” rất thâm sâu.

Vì hiểu nội dung bài kệ nên tôi lại càng thắc mắc. Tôi tự hỏi: làm sao thái tử, lúc vừa mới sinh ra đời, có thể đọc bài kệ về một triết lý cao siêu, “Ngã”, mà ngài sẽ tìm ra khi ngài đắc đạo thành Phật ba mươi lăm năm sau đó? Và làm sao thái tử, trưởng thành bên trong hoàng thành và không được nhìn thấy cảnh khổ của thế gian suốt hai mươi chín năm, lại có thể đọc bài kệ về thuyết “sinh, lão, bệnh, tử” và “luân hồi” lúc ngài vừa chào đời?

Thốt nhiên, hình ảnh đứa trẻ sơ sinh bước trên bảy hoa sen hiện ra trong trí tôi, quá xa vời và huyền ảo, không một chút hài hòa với hình ảnh của một vị sa môn già sắp nhập diệt, bình thản nằm nghiêng bên phải giữa hai cây sa la, đầu hướng về phương Bắc.

* * *

Tôi gợi lại các kỷ niệm thời thơ ấu để tả tâm trạng hoang mang của một đứa trẻ khi bắt đầu học Phật. Tôi không muốn các độc giả trẻ của tôi phải hoang mang, thắc mắc như tôi khi xưa. Cho nên tôi kể rằng Thái tử Sĩ Đạt Ta sinh ra cõi đời này cũng giản dị và bình thường như các trẻ sơ sinh khác. Tôi không tìm thấy bằng chứng thực tế về việc trẻ sơ sinh bước đi bảy bước và đọc bài kệ, ngoại trừ do các kinh sách chép lại; và tôi nghiệm thấy rằng chi tiết đó không hợp lý nên tôi không kể.

Có vị đề nghị với tôi là nên viết vào sách câu chuyện thái tử đi bảy bước, và ghi chú thêm rằng đó là truyền thuyết. Để làm chi? Giáo lý đạo Phật dựa trên căn bản sự thật: sau khi Đức Thích Ca Mâu Ni đắc đạo thành Phật, bài pháp ngài giảng đầu tiên là bài nói về Tứ Diệu Đế (nghĩa là Bốn Sự Thật), và Tứ Diệu Đế chính là nền tảng của đạo. Tôi nghĩ rằng: đưa một truyền thuyết vào đạo Phật không những là không cần thiết, mà còn gây ấn tượng mâu thuẫn cho độc giả. Sự mâu thuẫn có thể làm phát sinh mối nghi ngờ, và làm giảm đi niềm tin tưởng vào đạo Phật của các bạn trẻ.

Họa sĩ Dũng bỏ rất nhiều thì giờ sưu tầm các chi tiết cho tám bức tranh phụ bản màu về cuộc đời Đức Phật. Dũng nghiên cứu từ các vật dụng, cho đến gương mặt, dáng điệu, và cách ăn mặc của các nhân vật, đúng như trong thời Đức Phật ở Ấn Độ cách đây hai mươi lăm thế kỷ. Các bức tranh rất thật, vì Dũng cố gắng vẽ lại sự thật. Còn như “trẻ sơ sinh đi bảy bước với bảy hoa sen nở” không chắc là có thật, nên chẳng thà Dũng không vẽ bức tranh Thái tử Sĩ Đạt Ta giáng sinh.

Tôn giáo nào cũng ghi lại cuộc đời của vị giáo chủ với ít nhiều truyền thuyết. Đức Thế Tôn có lẽ đã biết trước rằng cuộc đời của ngài cũng sẽ được kể lại theo lệ thường đó, cho nên ngài dạy chúng ta phải luôn luôn dùng trí tuệ quan sát và phân tích trước khi tin bất cứ một điều gì. Chúng ta chỉ chấp nhận sau khi suy nghiệm thấy điều đó đúng với lẽ phải; chúng ta không nên tin một cách mù quáng, cho dù điều đó được nhiều người nói, được ghi trong kinh sách, hay được truyền lại qua bao thế hệ.[3]

Như đã trình bày ở phần Preface đầu cuốn sách này, tôi không yêu cầu độc giả phải chấp nhận quan điểm của tôi, kể cả việc tôi không ghi truyền thuyết vào sách. Tôi không bác bỏ truyền thuyết “Thái tử đi bảy bước lúc ngài giáng sinh”, cũng không chỉ trích để làm giảm uy tín các sách chép câu chuyện này.

Hiện nay, số lượng sách luận về đạo Phật rất nhiều, sách nào cũng dạy: Phật cũng là người như chúng ta, chúng ta cố gắng tu rồi sẽ thành Phật; và một số học giả đã chứng minh, xác nhận và khen ngợi rằng đạo Phật rất phù hợp với khoa học. Tuy nhiên, tôi chưa tìm được cuốn sách nào chứng minh giá trị khoa học của việc trẻ sơ sinh nói và bước đi bảy bước. Các vị cao minh nào biết có sách bàn về chuyện này, xin vui lòng mách cho tôi.

Một số lớn các tài liệu về đạo Phật đều kể lại chuyện “Bảy bước đi đầu tiên của Thái tử Sĩ Đạt Ta”. Thú vị hơn nữa, có vài tài liệu ghi thái tử giáng sinh từ bên hông phải hay trong nách Hoàng hậu Ma Da. Tôi đoan chắc rằng: với ánh mắt từ bi, Đức Thế Tôn đang nhìn xuống cõi ta bà này, ngài mỉm cười, và nhẹ nhàng bảo chúng ta: “Không phải vậy đâu!”

* * *

Câu chuyện về cuộc đời của Đức Phật Thích Ca Mâu Ni là một trong những câu chuyện gương mẫu và đẹp nhất của nhân loại, bởi vì nó đề cao sự cố gắng và ca ngợi sự thành công của con người trên tất cả vạn vật trong vũ trụ. Câu chuyện tự nó đã đẹp và không cần bất cứ một truyền thuyết nào tô điểm cho nó.

Trích But Buhhda Clearly Shows the Way, Du Yen, 2011

Tranh mực đen “Sen”, Du Yên

Tranh màu nước “Đức Phật Thích Ca Mâu Ni nhập Niết Bàn”, Don Lê,

một trong 8 bức tranh phụ bản cuốn sách But Buddha Clearly Shows the Way, Du Yen, 2011

<Click footnote number to return to text>

[1] Bài kệ Thái tử Sĩ Đạt Ta đọc lúc giáng sinh – theo như truyền thuyết – thay đổi khá nhiều, tùy nguồn gốc trích dẫn, tùy cách diễn nghĩa, và tùy lối giải thích.

[2] Theo Kinh Trường A Hàm I. Theo Kinh Thái Tử Thụy Ứng Bản Khởi thì hai câu sau là: “Tam giới giai khổ, Hà giả hà lạc”. Theo Kinh Quá Khứ Hiện Tại Nhân Quả thì bài kệ lại khác, toàn bài như sau: “Ngã ư nhất thiết, Nhân thiên chi trung, Tối tôn tối thắng. Vô lượng sanh tử, Ư kim tận hỷ.”

[3] Theo Tăng Chi Bộ Kinh, Kinh Kalama (The Anguttara Nikaya, Kalama Sutra).